Фазилатҳои ӯ дар ёд монда…

Ба муносибати 95-солагии адиби номвар Субҳон Тӯйғун

Константин Михайлович Симонов ҳарчанд шоири забардаст (муаллифи шеъри «Интизорам бош!»), насрнавис (романи «Зиндаҳо ва мурдаҳо), драматург («Ҷавоне аз шаҳри мо») буд, дар солҳои охири ҳаёташ китоби мақолаву очеркҳоро бо номи «Остаяюсь журналистом» чоп намудааст. Ман бо ин гуфтаниам, ки бисёре аз аҳли қалами мо, ҳарчанд дар адабиёти бадеӣ низ муътабар гардидаанд, корро аз фаъолият дар рӯзномаҳову маҷаллаҳои гуногун шуруъ намуда буданд ва то имрӯз бо онҳо иртиботи эҷодӣ доранд.

Каминаи камтарин ҳам рӯзноманиго­рам ва дар ин ҷодаи пуршараф, масъ­улиятнок ва ҳикматомӯз на як даҳсола фаъолият дорам. Дар тӯли ин давра бо чандин сармуҳаррирони рӯзнома ва маҷаллаҳо шинос гардидам ва таҳти роҳбарии онҳо кор ва ба қадри имкон эҷод кардаам.

Аввалинашон, баъд аз он ки факултаи филологияи тоҷики УДТ-ро хатм наму­дам, муҳаррири рӯзномаи «Тоҷикистони советӣ» (ҳоло «Ҷумҳурият») нависанда Ибод Файзулло буд, баъд ҷойи эшонро Нур Табаров гирифт. Дар солҳои гуно­гун дар нашрияҳое кор кардам, ки бо имзои муҳаррирон Борис Пшеничний, Ҷӯра Латифов ва Равшани Ёрмуҳаммад рӯи чоп меомаданд. Аз ҳамаи онҳо чизе омӯхтаам, пораи хотираи неке аз онҳо боқӣ мондааст.

Замоне ки рӯзноманигори ҷавон бу­дам, лозим омад аз пойтахти ҷумҳурӣ муддате ба маркази ноҳияи Айнӣ куч бандам. Дар он ҷо бо муҳаррири рӯзно­маи ноҳиявӣ, ки таҳти унвони «Меҳнат» интишор меёфт, Субҳон Тӯйғун шинос шудам. Марди қоматбаланди босалобат ва ҷиддисимо буд.

Баъд аз суҳбат муҳаррир маро ба кор гирифт ва дар зарфи се сол, то дами ба рӯзномаи «Народная газета» ба кор гузаштанам чун мухбир адои вазифа намудам. Теъдоди кормандони рӯзномаи ноҳиявӣ зиёд набуд, ҳамагӣ чанд нафар. Вазифаи котиби масъули рӯзномаро Доро Наҷот ба уҳда дошт, ки имрӯз Шоири халқии Тоҷикистон, барандаи Ҷоизаи давлатии ба номи Абуабдуллоҳи Рудакӣ аст. Мегуфтанд, ки худи муҳаррир Субҳон Тӯйғун низ шеърҳои хуб эҷод мекунад, аммо онҳоро кам ба хонандагон пешкаш мекард.

Лекин имрӯз аз китоби тарҷумаиҳолии «Адибони Тоҷикистон», ки ба муносибати 90-солагии Иттифоқи нависандагони мо ба табъ расид, воқифам, ки Субҳон Тӯйғун узви ин иттиҳодияи куҳантарин ва барӯманди эҷодӣ аз соли 1996 буда, муаллифи шаш маҷмуаи манзум аст. Дар бораи ҳусну қубҳи эҷодиёти ӯ чизе намегӯям, бигзор муҳақиқони адабиёт фикру мулоҳизаяшонро баён кунанд.

Мехоҳам чанд сухан дар бораи хислатҳои ҳамидааш ва фазилатҳои ба ӯ хос гӯям. Муҳаррири рӯзнома, хоҳ ноҳиявӣ бошад, хоҳ вилоятию ҷумҳуриявӣ, ҳамеша пуркор аст. Субҳон Тӯйғун низ истисно набуд. Субҳи бармаҳал ба кор меомад, саҳифаҳоро мехонд, сармақола менавишт, дар маҷлисҳои расмӣ ширкат меварзид.

Шоҳиди онам, ки ӯро ба маъракаву маросимҳо, аз ҷумла тӯйҳои арӯсӣ, даъ­ват менамуданд ва ӯ дар он ҷо чун ровӣ суханронӣ мекард. Ҳофизаи фавқулода қавӣ дошт, аз оғоз то анҷоми маърака метавонист аз мероси адибони классик ва ашъори адибони муосир шеърҳо хонад. Суханаш гоҳе пур аз зарофат, вале ҳамеша нишонрас ва бамавқеъ буд. Аминам, ки инро бисёриҳо дар ёд доранд.

Гоҳе ба ин ё он деҳа барои тафтиши ягон мактуби шикоятӣ ё барои ташкили маъракаи обуна, вале бештар барои мулоқот бо хонандагон сафар мекард. Дар ин сафарҳо яке аз кормандони рӯзнома ӯро ҳамроҳӣ менамуд. Боре маро ҳам бо худ ба деҳаи Мадм бурд. Огоҳ будам, ки дар он ҷо баргузории конфрронси хонандагон дар назар аст. Дар рафти суҳбат яке аз хонандагон пурсон шуд, ки баъзе мақолаҳо бо имзои мустаор чоп мешаванд, муаллифони онҳо кистанд? Дар ҷавоб Субҳон Тӯйғун чунин гуфт: — Ҳамчун муҳаррир ман медонам, ки ин ё он имзо ба кӣ мансуб аст, вале ҳуқуқи ифшо кардани ин розро надорам. Интихоби имзо дар ихтиёри муаллиф аст ва мо ин ҳуқуқи ӯро эҳтиром мекунем. Имзо муҳим нест, муҳим он аст, ки мавод ҷолиб бошад. Агар он танқидӣ бошад, пас бояд ҳатман бо далелу санадҳо навишта шавад. Шарти асосӣ ин аст, ки ҳар мавод бояд бо назардошти қонун омода гардад. Мо ба ин сахт назорат мебарем.

Баъд аз ин суханон эҳтироми ман ба муаллим (ӯро хурду калон чунин мегуф­танд) Субҳон Тӯйғун бамаротиб афзуд. Имрӯз ҳам чун аз Субҳон Тӯйғун, ки ба зодрӯзаш имсол 95 сол пур шуд, гап барояд, ӯро муаллим мегӯям.

Як мулоқоти муаллим бо дӯстони ҳамқаламаш дар ёдам то ҳол монда. Дар Иттифоқи нависандагон ба муносибати 60-солагии Шоири халқии Тоҷикистон Қутбӣ Киром маҳфил доир гардид. Ба табрикаш ёру дӯстон аз шаҳру навоҳии гуногун омаданд. Дар қатори меҳмонҳо Субҳон Тӯйғун ҳам буд. Ногуфта на­монад, ки онҳо аз наврасӣ рафиқ ва ҳамчунин дар омӯзишгоҳи педагогии Панҷакент ҳамсабақ буданд.

Дар фарҷоми маҳфил Субҳон Тӯйғун ба ман оҳиста гуфт: — Бо ман бош, ҳамроҳ ба як ҷо меравем.

Сухани муаллимро шикаста натаво­нистам. Вақте ба таксӣ нишастем, дони­стам, ки ба манзили устод Қутбӣ, воқеъ дар назди Донишгоҳи тоҷикию славянӣ меравем. Чун ба он ҷо расидем, дар сари мизи идона Ҳофизи халқӣ Одина Ҳошим ва Шоири халқӣ Ашӯр Сафарро дидам, ки ба маҳфил омада буданд.

Дар миёни соҳибчашн ва меҳмонон суҳбати гарм барпо гашт. Онҳо ҳазлу мутоиба мекарданд, механдиданд, баъзе касонро ба ёд меоварданд, шеър мехонданд ва ба якдигар аҳсант мегуф­танд. Яқинам шуд, ки ин чор мавсуф нафақат дӯстони дерину қарин, балки ҷонӣ будаанд.

Дар рафти нишаст Одина Ҳошим на як бору ду бор хотири моро бо сурудхо­ниаш шод гардонид.

Ҳазор афсӯс, ки он устодон имрӯз дар қайди ҳаёт нестанд. Ёдашон бахайр бод!

Мансур СУРУШ