Ҳаргиз нашавад хушк, агар шеър тар аст

Шоири халқии Тоҷикистон Муҳтарам Ҳотам 75-сола шуд

Аз Муҳтарам Ҳотам маҷмуаҳои шеърии «Камароб», «Дилафшон», «Сапеда», «Як қалам сарнавишт – як қадам саргузашт» ва ғайраро хондаем.

Солҳо ба таҳқиқи масоили суку­нат ва муҳоҷирати ориёиҳо машғул буданаш низ натиҷаи хубе ба бор овардааст. Дар рубоие худ ба ин мавзуъ ишора мекунад:

Сӣ сол суроғи Ориёно кардам,
Охир дари ин тилисмро во кардам.
Бас кишвари бостонии гумшударо
Бо заҳмату ранҷи хеш пайдо кардам!

Воқеан, асарҳои офари­дааш «Канобад (Конибодом) ва Райбат (Работ) дар «Шоҳ­нома», «Фасли пайванди во­жаҳо», «Ҳувияти миллӣ ва Ва­тани воқеӣ» таҷаллии фарҳан­гу тамаддуни мо ориёиҳо дар дарозои таъриханд, ки барои бисёриҳо ноошно буданд.

Ҳоло як маҷмуаи ашъори ӯро, ки аз тарафи нашриёти «Адиб» дар соли 2020 чоп шудааст, зери даст дорем. Маҷмуаи «Дафтари рӯбоӣ» фарогири рубоиёти дар солҳои гуногун таълифнаму­даи адиб буда, дар он гуно­гунии мавзуъ, диди ҳунарӣ, шеърият, бадеият, ҳикмату фалсафа ба ҳам омадаанд. Муҳимтарин ве­жагии рубоёти ин маҷмуа аз назари мавзуъ пайванди бевосита доштани онҳо ба зиндагии воқеии инсонҳо ва тасвири ҷузъиёте аз ҳаёт ва мавқеи иҷтимоии шоир аст, ки дар навбати худ пайвастагии томе ба ишқу зебоӣ доранд ва бо забону баёни равон ва ҷусторҳои ҳунариву диди шоирона рӯи кор омадаанд.

Рубоиҳои дар фаслҳои «Забони тоҷикӣ», «Ниёиш», «Сарзамини бо­боӣ» омада агар ҳисси худшиносиву худогоҳии миллӣ, посдории фарҳан­гу тамаддуни ҳазорсолаи моро дар зеҳни хонанда бедор кунанд, фаслҳои «Ин чор савор чор ёрони мананд», «Омӯзгори рӯзгор», «Рав­шан шуда олам зи чароғи Роғун» муҳимтарин масъалаҳои иҷтимоиро фаро гирифта, барои хонанда аз қадру манзалати омӯзгор, ҳашамати иншооти бузурги аср – НБО «Роғун» ва пойдории истиқлолу ваҳдати миллӣ қисса мекунанд. Мавзуи ишқу зебоӣ, эҳтироми баланди инсонӣ ва дӯстдории табиати гулранги Ватан дар фаслҳои «Зону задаву ба чаш­ма мемонам лаб», «Ёрон ба канору зодрӯзат хушрӯз», «Дар ишқи ту гаҳ сарф шудам, гоҳе наҳв» таҷассуми бадеӣ ёфтаанд.

Фаслҳои «Аё дарё, чу ман соҳил наёбӣ», «Муборак зодрӯзат ёри ҷонӣ» маҷмуе аз дубайтиҳо ва фасли «Аз «Ҳазориспанд» фардбайтҳои шоирро фаро гирифтаанд, ки аз ҷиҳати муҳтаво гуногун ба назар мерасанд.

Дилбастагии шоир ба ин жанри суннатӣ, ки намунаҳои онро ба сура­ти як маҷмуа мураттаб кардааст, аз он ҷост, ки ӯ эътиқодманди андешаи дар қолаби куҳан сухани тоза гуфтан аст ва ин андешаро ағлаби адибону донишмандон истиқбол кардаанд:

Дар шеър навиву куҳнагӣ худ дигар аст,
Хушкиву тарӣ варову бору самар аст.
Маънист чу нав, намешавад шеър куҳан,
Ҳаргиз нашавад хушк, агар шеър тар аст.

Чакидаҳои ин маҷмуа, дар баро­бари гуногунмавзуӣ, тозагиҳое аз ҳунари нигорандагиву бадеият ва шоиронагӣ доранд, ки махсуси за­бони имрӯзи шеъранд.

Ин шоиронагиҳо вақте ба шеъри иҷтимоӣ мекӯчанд, шояд то андозае ба чашм ноаён бимонанд, аммо он ҷо ҳадафи рӯшантаре бидуни тар­кибҳои шоирона ба вуҷуд меояд ва баёни андеша ба сурати шоирона падидор мешавад:

Дар гӯши дилам касе сухан мегӯяд,
Аз садри баланди анҷуман мегӯяд.
Ҳар як суханаш маро азиз асту нав аст,
Ҳарчанд ба такрор Ватан мегӯяд.

Ин ҷо ҳамоно таъкиди ҳадафман­донаи ватандӯстист, ки ба вожаи «Ватан» пайванд мехӯрад. Гӯё тамо­ми ин вожаҳо барои таъйиди вожаи «Ватан» хидмат мекунанд, то шоир паёми рӯшани худро ба хонанда би­расонад, ки вожаи «Ватан» муқадда­старин неъматест ва тозатарин ҳарф аст, агарчанде ба такрор ба забон оварда шавад. Ибрози андеша дар ин пора, ки намоди шеъри иҷтимоии маҷмуа аст, шеърияти хосе дар та­крори вожаи «Ватан» дорад.

Ҳамчунин, шоир дар пайроҳаи шеъри имрӯз гом мебардорад ва дар баробари нигариш ба дарунмояи шеър аз лиҳози ҳунарӣ ба сохтори он низ зеҳн мемонад ва дар натиҷа кӯшишҳояш дар нав шудани қолиби рубоӣ аз ҷиҳати баён низ бор мео­ранд. Дар ин маҷмуа чанд рубои­еро хондем, ки аз лиҳози сохтор, бавежа забони он, муқаддамтар аз дарунмояи худанд:

Шаб. Хомӯшӣ. Хами раҳе.
                                               Танҳое.
Оҳе. Ишқе. Маломате.
                                         Раҳпоӣ…
Пасмондасигор. Субҳ.
                                      Изи пое.
Ово. Равуо. Хеҷ…
Сару савдое.

Ин яке аз он рубоиётест, ки дар он тарзи баён мутафовит аз қолаби якнавохти рубоист. Талаффузи за­даҳои мантиқӣ дар он ҳиссеро дар хонанда бедор мекунад ва хонанда бидуни он, ки ниёзе ба тафсири ин пора дошта бошад, мушаххасан манзури гӯяндаро ба ҳадди зебоӣ ва ҳадафмандона дарк менамояд.

Бо камоли ихлос метавон гуфт, ки маҷмуаи «Дафтари рубоӣ»-и Муҳта­рам Ҳотам барои бедории миллӣ ва ҳувиятхоҳӣ, табиатдӯстиву ватанпа­растӣ, инсонмеҳвариву хушахлоқии хонанда аҳамияти чашмрас дорад. Хонанда аз он метавонад ҳам ишқу зебоиро ташхис кунад ва ҳам дарси худшиносиву инсонгароӣ биомӯзад.

Муҳриддин САБУРӢ