Минқори қалам ба ҳақнигорӣ

Ба муносибати 90-солагии Владимир Фролов

Боре дар маҷлисгоҳи мактаби миёнаи рақами 5-и Душанбе мулоқоти адибон бо хонандагон ва муалимон баргузор шуд. Ин адибон Иван Зарай­ский ва Павел Зорин буданд.

Владимир Фролов, ки бо шарикдар­сони худ дар ин вохӯрӣ ширкат дошт, ҳамсояашон Павел Зоринро шинохт. Вале ӯ ҳаргиз гумон намекард, ки ин шахс шоир будаасту китобҳояш чоп шудаанд. Ҳоло ӯ моту мабҳут гардида, ба шеърхонии ҳамсояашон гӯш меан­дохт. Пас аз анҷом ёфтани мулоқот Володя ба назди Павел Зорин омад, шоир бо ӯ даст дода, аҳволпурсӣ намуд:

– Владимир, оё ту дар ҳамин мак­таб мехонӣ? – пурсид адиб. Ӯ ба ало­мати тасдиқ сар ҷунбонд. – Офарин, – шоир Павел Зорин дасти худро ба китфи Владимир ниҳод, – мактабатон дар шаҳри Сталинобод номдор аст, ту бояд фақат бо баҳои хубу аъло таҳсил бикунӣ.

Пас аз ин мулоқот ҳамсинфон ба Владимир хеле бо эҳтиром муносибат менамуданд. «Ӯро шоир мешинохта­аст, – мегуфтанд онҳо, – акнун мумкин, ки Владимир ҳам шоир шавад».

Владимир ҳам аз ин суханони ҳам­сабақҳо илҳом гирифта, ба муносиба­ти Иди Якуми Май шеър навишт. Ин шеъри худро ӯ ба ҳамсояашон нишон дод. Шоир Павел Зорин шеъри нахус­тини Владимирро табрик намуда, онро хеле ислоҳ кард ва таъкидан гуфт, ки минбаъд бештар китобҳои бадеӣ бихонад. Владимир пас аз ислоҳи шоир шеъри худро покнавис намуда, ба муаллими адабиёт нишон дод. Дере нагузашта он шеър дар рӯзномаи девории мактаб чоп шуду бо ҳамин Володя аз тарафи ҳамсинфон «шоири мактаб» ном гирифт.

Мувофиқи маслиҳати шоир Павел Зорин Володя бисёр мутолиа мекард, дар китобхонаи мактабашон ягон китобе намонд, ки ӯ нахонда бошад. Биноан аз иншоҳое, ки дар мактаб менавишт, ҳамеша баҳои «аъло» мегирифт. Владимир ба рӯзномаи «Сталинская молодеж» (сипас «Ком­сомолетс Таджикистана») пайваста хабарҳо менигошт. Ва ба ҳамин ва­сила мартабаи «шоиру нависандаи мактаб»-ро ба номи худ мустаҳкам нигоҳ медошт.

Вақте ки Владимир Фролов макта­би миёнаро бо баҳои хубу аъло хатм намуд, боз ҳам бо маслиҳати шоир Павел Зорин тасмим гирифт, ки дар факултаи филологияи Донишгоҳи ба номи Ломоносови шаҳри Маскав таҳсил намояд. Дар ибтидои солҳои панҷоҳум поезд аз Сталинобод то Ма­скав шаш шабонарӯз ҳаракат мекард. Владимир дар минтақаи Строминкаи донишгоҳ соҳиби хобгоҳ шуда, ба им­тиҳоноти қабул тайёрӣ дид. Ӯ кулли имтиҳони қабули шуъбаи забон ва адабиёти русро бо баҳои «аъло» ва «хуб» супорида бошад ҳам, ба унвони донишҷӯ мушарраф шуда натавонист. Он сол довталабон хеле зиёд омада, ба як ҷо бисту панҷ нафар хостор буданд.

Аммо ба шарофати одамияти баланди декани факулта Михаил Зодуля, ки ӯ собиқ қумондони ҳарбии Кремл буд, таҳсили ҷавони аз Тоҷи­кистони дурдаст омада, роҳи ҳаллу фасли худро ёфт. Декан иҷозат дод, ки Владимир Фролов то нимсолаи аввал ҳамчун шунаванда таҳсил намояд. Ва агар дар имтиҳоноти зимистона комёб шавад, пас ба унвони донишҷӯ шарафманд хоҳад шуд.

Ба ҳамин минвол Владимир Фро­лов панҷ имтиҳони зимистонаро фақат ба баҳои «аъло» супурда, донишҷӯи комилҳуқуқи Донишгоҳи Маскав гар­дид.

Ҳамсабақони ӯ Станислав Куня­ев (шоири машҳур, сармуҳаррири маҷаллаи «Современник»-и Маскав) ва Дал Орлов (драмнависи номӣ, наттоқи барномаи «Кинопанорама»-и телевизиони марказӣ) буда, ҳар се дар мактаби иловагии Хонаи журналисти Маскав низ таҳсил менамуданд.

Пас аз хатми донишгоҳ Владимир Фролов барои кор ба шаҳри Тамбов роҳхат мегирад. Вале ӯ зодгоҳи худ Тоҷикистонро ба ягон минтақаи дигар иваз кардан намехост. Дар ин ҷо па­дараш аз солҳои сиюм ба сифати ҳа­вопаймо хизмат менамуд. Владимир ният дошт, ки дар идораи ягон рӯзнома ба фаъолият оғоз бикунад.

Сармуҳаррири рӯзномаи ҷавонон «Камсомолетс Таджикистана» Анато­лий Сонин ба Владимир Фролов пеш­ниҳод намуд, ки барои чоп мақолае бинависад. Владимир тасмим гирифт, ки дар бораи ҳавопаймо лавҳа иншо бикунад. Зеро аз овони кӯдакӣ ҳаёту фаъолияти ҳавопаймоён барояш ошно буда, солҳои мактабхонӣ дар парвозҳои падараш ҳамроҳӣ менамуд. Ҳамин тавр мулоқоти рӯзноманигори навмашқ бо қумондони ҷавони киштии ҳавоӣ Александр Холин, ки аслан ӯ зо­даи ноҳияи Ҷайҳун буд, дар фурудгоҳи пойтахт баргузор шуд.

Лавҳаи Фролов, ки маҳсули ин мулоқоти пурсамар буд, болои мизи котиби масъули рӯзнома шоир Иван Зарайский гузошта шуд. Солҳои пе­шин Иван Зарайский ҳамроҳи шоири машҳури оянда Александр Твардов­ский дар яке аз рӯзномаҳои Смоленск кор кардааст.

Котиби масъул чанд ҷумлаи лавҳаи Владимирро ислоҳ намуда, ба чоп иҷозат фармуд.

Пас аз чанд рӯз занги телефонии хонаи Фролов садо дод, чун ӯ гӯширо бардошт, котибаи қабулгоҳи сар­муҳаррири рӯзномаи «Комсомолетс Таджикистана» пурсон шуд:

– Барои чӣ шумо ба кор намеоед?

– Ба кадом кор? – ҳайрон шуд Вла­димир.

– Шумо ба вазифаи ходими адабии рӯзнома қабул шудаед…

Бад-ин минвол фаъолияти эҷодии вай оғоз гашт, ки он ба солҳои тӯло­нии заҳмати нависандаи публитсист бадал ёфт.

Рӯзномаи «Комсомолетс Таджи­кистана» ҳафтае се маротиба ва бо теъдоди 15 ҳазор интишор гарди­да, дар он журналистони машҳури ҷумҳурӣ Виктор Байдерин, Михаил Та­бачников, Константин Лагунов, Алек­сандр Дебринин, Николай Роганов ва дигар муаллифони варзида фаъолият доштанд, ки онҳо дар ҷодаи адабиёт ҳам қувваозмоӣ мекарданд. Ҳамкорӣ бо устодони қалам ба рӯзноманигоре, ки дар арсаи эҷод қадамҳои нахустин мениҳод, албатта, беасар намегузашт.

Пас аз як соли фаъолияти худ дар рӯзномаи «Комсомолетс Таджи­кистана», яъне соли 1958 маҷаллаи адабии «Гулистон» очеркҳои Влади­мир Фроловро дарҷ менамояд. Ин очеркҳо дар фарҷоми сафари ӯ ба Ҷумҳурии Халқии Полша эҷод шуда буданд. Владимир Фролов дар ҳайати гурӯҳи аввалини ҷавонони кишвар ба ин мамлакат сафар намуд, ки онро КМ ЛКСМ Тоҷикистон ташкил карда буд.

Рӯзноманигори ҷавон бисёр шаҳрҳои Полшаро дидааст. Хусусан он минтақаи назди Варшава, ки Ос­венсим ном дорад, дар ёди Владимир Фролов нақши нозудуданӣ гузоштааст, зеро фашистони гитлерӣ дар ин ма­кони марг қариб чор миллион нафар одамони бегуноҳро ваҳшиёна эъдом карда буданд. Ба кушишхонаҳои гази ин қатлгоҳ бидуни ларзиши ботинӣ во­рид шудан мумкин набуд ва ин дастгоҳҳо возеҳ месохтанд, ки дар ин ҷо куштори пирамардон, занон, кӯдакон, асирони шӯравӣ шабу рӯз давом дошт. Ин воқеаҳои даҳ­шатнок дар очеркҳои ӯ тасвир ёфта буданд.

Зимни ин сафар боз як мулоқоти фаромӯш­нашаванда дар шаҳри Гданск рух дода буд. Ҳамон вақт дар бандари баҳрӣ киштие меистод, ки номи пойтахти Тоҷи­кистон «Сталинобод»-ро дошт. Владимир Фролов имкон ёфта, ба саҳни ин киштӣ рафт ва бо капитану қумондонҳо ва маллоҳони он мулоқот намуд. Аҳли киштӣ дар бораи шаҳри Сталинобод ҳикояти рӯзноманигорро бо шавқ гӯш карданд.

Солҳои шастуми қарни гузашта Владимир Фролов ба вазифаи масъ­ули рӯзномаи «Коммунист Таджикис­тана» даъват шуд. Репортаж, мусоҳи­ба, очерк, мақолаҳои публитсистии Владимир Фролов дар баробари нашрияҳои ҷумҳурӣ дар бисёр рӯз­номаю маҷаллаҳои Маскав низ дарҷ гардидаанд.

Мо очеркҳо, мақолаю мусоҳибаҳо ва репортажҳои Владимир Фроловро аз ҳаёти ангиштканони Шӯроб, кӯҳна­вардони Помиру Олой, коргарони му­ассисаи сементи Душанбе, комбинати қолинбофии Қайроққум, пахтакорони Кӯлоб, боғпарварони Бадахшон муто­лиа кардаем. Ӯ бунёдгарони неругоҳи Норак, тухмипарварони озмоишгоҳи минтақавии Вахш, бинокорони «фили­зи болдор»-и заводи арзизи Тоҷик, ҳа­вопаймоёни Душанбе ва Бохтар, чӯпо­нони Олимтой, сарҳадбонони шуҷо­атманди Ватанро моҳирона мадҳу ситоиш намудааст. Мусоҳибаҳои ӯ бо олимони кимиёгар, астрофизикҳо, табиатшиносон ва риёзидонҳо моро мафтуну тасхир кардаанд.

Дар эҷодиёти ин нависандаи ҷӯян­да инъикоси таърихи халқи тоҷик мавқеи хоса дорад. Дар ин боб бисёр очеркҳои ӯ ба оммаи васеи хонандагон писанд омадаанд.

Бародари ҳамқалами мо боз хо­сатан ба инъикоси ду мавзуъ шавқи беандоза парвардааст, ки инҳо сайёҳӣ ва варзиш мебошанд. Ҳамчун сайёҳ ва нависанда кӯҳҳои Фон, қуллаи Москваи Помир, инчунин қуллаҳои Ҳазрати Шоҳ, кӯҳҳои Ҳисорро дида, силсилаи очеркҳои худро дар васфи табиати Тоҷикистон эҷод намудааст, ки ин очеркҳо дар шакли китобҳо ба нашр расидаанд.

Ӯ чун нависандаи публитсист мавзуи варзишро хеле амиқ таҳлилу тасвир менамояд. Дар асарҳои Вла­димир Фролов аҳаммияти варзиш дар тарбияи ватандӯстӣ ва таҳкими дӯстию бародарии одамон нишон дода шудаанд. Вай мавзуи ширкати варзишгарони Тоҷикистонро дар бо­зиҳои Олимпӣ бо маҳорати баланд инъикос кардааст. Чи тавре ки маълум аст, Сардори давлат, Пешвои муазза­ми миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Президенти кумитаи Миллии Олимпӣ буда, ба инкишофи ин масъала аҳам­мияти бузург медиҳанд.

Дар эҷодиёти Владимир Фролов қабл аз ҳама тасвири одамони фаъо­ли заҳматкаш ва орзую омоли онҳо маъқеи муҳим доранд.

Беҳтарин қиссаҳои мустанад ва очеркҳои Владимир Фролов дар ки­тобҳои «Шоҳроҳи уқёнуси панҷум», «Ним аср савори «аспи оҳанин», «Корномаи пулемётчӣ», «Кӯлоб», «Нуру нори Вахшрӯд» (бо ҳаммуал­лифӣ), «Аҳли заҳмати «Текстилмаш», «Тоҷикистон кишвари сайёҳӣ», «Бо заврақ дар гирди сайёра», «Ӯ ҷавону бо ҷавонӣ зинда аст», «Имрӯз рекорд, фардо меъёр», «Дӯсти мо ГТО», «Ки­швари офтоб, кӯҳҳо ва сайёҳӣ» ва ғайра фароҳам омадаанд.

Владимир Василевич Фролов барои хизматҳои арзанда ба нишони «Дӯстӣ», медалҳо, ифтихорномаҳо мушарраф гардидааст.

– Шукрона дорам, ки дар умри тӯ­лонии худ тамоми шаҳру ноҳияҳо ва рустоҳои Тоҷикистони азизро тамошо кардаам, – гуфтааст Владимир Фро­лов, – дар ин мулку макон бо бисёр одамони некфитрат, покизасиришт, меҳнатдӯст ва садоқатманду ғамхор мулоқот намудаам. Китоби навам «Минқори қалам ба ҳақнигорӣ»-ро ба ҳамин гуна одамон бахшидаам.

Бахтиёр МУРТАЗО,
Нависандаи халқии Тоҷикистон