Аскар Ҳаким: Нақши Пешвои миллат дар рушди адабиёт бесобиқа аст
Дар ҳама давру замон адабиёт чун бузургтарин мактаби тарбия барои рушди инсоният хидмат кардааст. Бо ба даст омадани истиқлолият низ адабиёт ҳамчун афзояндаи маърифати наслҳо аз ҷониби Ҳукумат хуш пазируфтанд. Дар ин давра барои рушду тавсеаи он кӯшишҳои зиёд ба харҷ дода шудааст. Дар ин миён нақши бевоситаи Президенти мамлакатро наметавон нодида гирифт. Дар арафаи Рӯзи Президент вобаста ба рушди адабиёти замони соҳибистиқлолӣ ва саҳми назарраси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Шоири халқии Тоҷикистон Аксар Ҳаким суҳбат намудем, ки фишурдааш манзури хонанда мегардад.
— Нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар рушди адабиёти даврони соҳибистиқлолӣ чӣ гуна арзёбӣ мекунед?
— Дар рушди адабиёти замони соҳибистиқлолӣ нақши Пешвои миллат муҳимму барҷаста мебошад, чунки дар ин марҳала маҳдудиятҳое, ки қаблан дар адабиёти тоҷик вуҷуд доштанд, пурра аз байн бурда шуданд. Пеш аз замони соҳибистиқлолӣ дар адабиёти тоҷик сензура вуҷуд дошт ва чаҳорчӯбаи имкони тасвиру эҷодиётро дар адабиёт муайян месохт. Дар замони соҳибистиқлолӣ дар баробари аз байн бурдани сензура ин чаҳорчӯба низ бардошта шуд. Дар ин марҳала бо ибтикор ва саҳми бевоситаи Пешвои миллат адибон имкон ёфтанд, ки озодона мавзуъҳои дилхоҳро тасвир намоянд. Ва ин имкон нигоҳи адибонро ба гузашта ва воқеаҳову шахсиятҳои таърихии мо дигаргун сохт. Дар садаи гузашта ҳодисаҳои мавҷударо ба таври воқеӣ нигоштан каме душвор буд, чунки қувваи пешбарандаи ҷомеа халқ буд ва дар ин воқеаҳо нақши шахсиятҳо бо ҳамон дурахшонӣ ба қалам оварда намешуд. Силсилаасарҳое, ки дар бораи таърих ва шахсиятҳои дурахшони гузаштаи мо эҷод гардидаанд, асосан бо нигоҳи нав офарида шудаанд. Ин раванди ҷадид дар риштаҳои назм ва насри замони соҳибистиқлолӣ баръало ба назар мерасад.
— Кадом иқдомҳои Роҳбари давлат тавонист ба рушди адабиёти муосир мусоидат намояд?
— Дар замони соҳибистиқлолӣ аз ҷониби Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иқдоми зиёд амалӣ гардид. Таҷлили бошукӯҳи солгарди чеҳраҳои дурахшони адабиёт, аз қабили Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ, Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ, Камоли Хуҷандӣ, Абулқосим Фирдавсӣ, Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ, Абдураҳмони Ҷомӣ ва дигар бузургони адабиёти тоҷик аз иқдомоти сутудании Пешвои миллатанд. Инчунин ба намояндагони соҳаи адабиёт додани унвони баландтарини Қаҳрамони Тоҷикистон, аз устод Садриддин Айнӣ то Бобоҷон Ғафуров ва Мирзо Турсунзода низ аз иқдомҳои наҷиби Роҳбари давлат мебошад. Дар охири қарни гузашта, ҳангоме ки Тоҷикистон аз чанголи ҷанги шаҳрвандӣ раҳоӣ ёфт, новобаста ба вазъият, Президенти кишвар ба соҳаи адабиёт таваҷҷуҳи махсус зоҳир карда, барои нашри китобҳои шоирону нависандагон мусоидат менамуданд. Баргузории озмуни “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” иқдоми навбатии Пешвои миллат буда, барои рӯй овардани хонанда ба адабиёт такони ҷиддие бахшид.
— Адабиёти замони истиқлолро дар баробари адабиёти ҷаҳон чӣ гуна арзёбӣ мекунед?
— Дар замони соҳибистиқлолӣ иртиботи адабиёти тоҷик бо адабиёти ҷаҳонӣ вусъат ёфтааст. Шоирону нависандагони мо бо шахсиятҳои адабии дигар кишварҳо иртиботи зичро ба роҳ мондаанд. Замони муосир дорои ҷиҳатҳои мусбии худ мебошад. Махсусан дар ин замон бо истифода аз воситаҳои техникӣ падидаи ҷадиди интернет ихтироъ гардидааст, ки бо воситаи он дар як лаҳза ҳар асарро метавон ба намояндагони чандин давлатҳо ирсол намуд. Дар ин марҳала намунаи асарҳои беҳтарини нависандагони тоҷик низ бо забонҳои зиёди Ғарб тарҷума гардидаанд, ки боиси ифтихори мо, тоҷикон, мебошад. Асарҳои нависандагони тоҷикро олимону муҳаққиқони хориҷ таҳқиқот менамоянд. Ҳамин гуна иртибот миёни адабиёти мо ва адабиёти дигар кишварҳо дар ҳоли афзоиш аст. Дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Институти забон ва адабиёт муҳаққиқоне ҳастанд, ки махсусан ба омӯзиши масъалаҳои густариши адабиёти тоҷик машғуланд. Инчунин дар Иттифоқи нависандагон маркази махсусе фаъолият менамояд, ки асару китобҳоро аз забони тоҷикӣ ба дигар забонҳо тарҷума мекунад. Ин марказ бо дастгириҳои бевоситаи Сарвари давлат таъсис ёфта, зимнан фаъолияти пурсамар дорад ва барои таъсир гузоштани адабиёти тоҷик ба адабиёти ҷаҳонӣ заминаи мусоид фароҳам меорад.
— Дар асарҳои Пешвои миллат адабиёт чӣ гуна ҷойгоҳ ва мақом дорад?
— Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон воқеан ба адабиёт таваҷҷуҳи хоса доранд. Дар асару китобҳое, ки Пешвои муаззами миллат менависанд, ҳамеша иқтибосҳо аз эҷодиёти адибони классик ва муосир оварда шудааст. Ин шаҳодат аз он медиҳад, ки доираи назар ва ҷаҳони маънавии Роҳбари давлат бою густарда аст. Дар китоби “Чеҳраҳои мондагор”-и Пешвои миллат шахсиятҳои фарҳангӣ, илмӣ ва адабӣ ба таври фарох тасвир ёфтаанд. Ин гувоҳи он аст, ки воқеан дар маърази андеша ва тафаккури Сарвари давлат шахсиятҳои адабии мо мақоми шоиста доранд. Инчунин, Пешвои миллат дар асарҳояшон қайд намудаанд, ки “Замони истиқлолияту озодӣ ва имкони бештари тасвир намудани ҳаводиси зиндагӣ аст. Аз ин лиҳоз, ба офаридани симои шахсияте, ки Тоҷикистонро дигаргун месозад, нависандагон бештар рӯй оранд.” Ҳамеша ин суханҳо аз ҷониби Президенти кишвар қайд гардида, имкон медиҳад, ки нависандагон ба ин ҷузъиёт таваҷҷуҳи бештар намоянд.
— Дар адабиёти имрӯзаи мо корнамоӣ ва хидматҳои шоёни Сарвари давлат то кадом андоза тавсиф гардидааст?
— Чуноне ки дар боло қайд намудам, дар тамоми асар, шеър ва ҳикояҳое, ки шоирону нависандагони замони соҳибистиқлолӣ навиштаанд, симои Пешвои миллат ба таври фарох инъикос гардидааст. Адибони маъруфи тоҷик Султон Мирзошоев ва Шодон Ҳаниф дар якҷоягӣ китоберо нашр намуданд, ки пурра фарогири ҳаёт ва фаъолияти Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад. Инчунин онҳое, ки дар бораи нақбу роҳҳо ва тамоми гӯшаҳои зебоманзари кишвар шеъру асарҳо эҷод менамоянд, дар ҳар як мисраи шеър ва ё ибораи навиштаашон хидматҳои назарраси Пешвои миллатро тасвир кардаанд. Чунки ҳамаи ин ободкорӣ ва пешравиҳо бо ташаббусҳои созандаи Пешвои миллат сурат мегиранд.
— Дар фарҷоми суҳбат мегуфтед, ки дастовези Шумо бахшида ба Рӯзи Президент чӣ хоҳад буд?
— Ҳамаи шеърҳое, ки дар замони соҳибистиқлолӣ эҷод намудам, дар ситоиши дастовардҳои халқи тоҷик, соҳибистиқлолӣ, сулҳу ваҳдат, шукргузорӣ аз хидматҳои беназири Пешвои миллат баҳри саодати Ватанамон ва ҳамчунин ифтихор аз гузаштаи бисёр ғании миллати тоҷик мебошад. Президенти кишвар сиёсати дурбинона ва хирадмандонаро дар соҳаи адабиёт ҷорӣ намудаанд. Бинобар ин, қариб дар ҳамаи эҷодиёти мо симои Пешвои миллат баръало инъикос мегардад. Ин мавзуи бисёр ҳам густарда аст ва онро бо як асар ва шеър маҳдуд кардан имкон надорад.
Мусоҳиб
Cаида НАРЗИЗОДА