САДРИДДИН АЙНӢ ВА ХУДШИНОСИИ МИЛЛӢ

Муҳаммадюсуф ИМОМЗОДА, академик

Дар лаҳзаҳои сарнавиштсози Ватан зиёиён бояд мавқеи сиёсии устуворро ишғол намоянд, аз калавандагию бетарафӣ ҳазар кунанд ва ифодагари ормонҳои миллати хеш бошанд. Дар ин маврид ба ёд овардани сухани миллатсози устод Айнӣ - "Намунаи адабиёти тоҷик" кофист, ки мисоли барҷастаи таъсир расонидани адабиёт ба равандҳои сиёсӣ ва иҷтимоии замон мебошад.

ЭМОМАЛӢ РАҲМОН

Бидуни шакку тардид метавон гуфт, ки дар осори ҳеҷ як адиби тоҷик ба андозаи осори устод Айнӣ масоили миллӣ, худшиносию худогоҳӣ, ғаму дард, шодию нишот, шебу фароз, хулоса бурду бохти миллати тоҷик матраҳ нагардидааст. Айнӣ аз аввалин лаҳзаҳои фаъолияти адабӣ, илмӣ ва сиёсиаш ба ғаму дарди ин миллати ҷафокаш шарик буд ва гуфтан метавон, ки дарду сӯзи ин миллат ӯро аз по дарафтонд. Масъалаи худшиносии миллӣ аз муҳимтарин мавзӯоти осори устод Айнӣ буда, дар аксари навиштаҳои ӯ гоҳе кушоду рӯшан ва гоҳе ба тариқи рамзу дигар воситаҳои тасвири бадеӣ сухан рафтааст. Худи нависанда дар як мақолааш бо номи "Тақдири як халқ" ба ин маънӣ ишора дорад: "Дар муддати ҳаёти худ ман китобҳои зиёде навиштаам ва ҳамаи онҳо ба як мавзӯъ бахшида шуда, аз як мавод фароҳам омадаанд. Ҳамаи ин китобҳо дар бораи тоҷикон ва Тоҷикистон, дар бораи кишвари кӯҳистони ман, дар бораи кишвари азизам, ки дар замонҳои гузашта урдуҳои сершумори аҷнабиён поймол кардаанд, дар бораи фарзандони он сарзамин мебошанд, ки дар қарни VIII-уми эраи мо ба худ номи тоҷикро гирифт". Мавзӯи худшиносӣ ва худогоҳии миллӣ, ки дар даврони шӯравӣ мавриди назорати сахт қарор гирифта буд ва нависандагон имкон надоштанд, ки аз ҳадди эътидол фарохтар по бигзоранд, дар навиштаҳои Айнӣ аз ибтидои фаъолият нақши босазо касб кардааст.

Идомаи: САДРИДДИН АЙНӢ ВА ХУДШИНОСИИ МИЛЛӢ

БӮИ ГУЛХОР

АСКАР ҲАКИМ

(мақола дар шакли мухтасар нашр мешавад)

Шоироне ҳастанд, ки ба майдони адабиёт бо як ҷӯшу хурӯш, суръат,ҳатто бо валвалаюҳангома ва баъзеи дигар баръакс, ором, ботамкин ва оҳиста-оҳиста дохил мешаванд. Ин ҳолат гоҳ на фақат махсуси як-ду шоир, балки хусусияти як давраи шеърҳам мешавад. Масалан, солҳои шастуми шеъри муосири тоҷик, ба назари ман,ҳамин гунна махсусият дошт. ҷавононе, ки дар он солҳо ба адабиёт дохил мешуданд, аксаран бо ҷӯшу хурӯш, майли тозаҷӯии худ, ки гоҳо он қадар амиқҳам набуд, диққати касро ба худ мекашиданд.

Дар байни онҳо ғоиб Сафарзода, Шоҳмузаффар Ёдгорӣ, Баҳром Фирӯз, Лоиқ Шералӣ, Бозор Собир низ буданд, ки дар андак муддат худро ба хонандагон шиносонида, мухлисони худро пайдо карданд. Онҳо синну сол ва тарҷумаиҳоли баҳамдигар монанд доштанд, ки аз бачагии деҳотӣ ва таҳсил дар мактаби олӣ иборат буд. Дар як давраи на он қадар дароз на фақат шахсияти онҳоҳамчун эҷодкор шакл гирифт, балки муҳимтарин хусусиятҳои истеъдод ва шоирияшон аён шуд. Аз онҳо фаъолият ва амали эҷоди Лоиқ махсусан назаррас буд ва ӯ бо суръат пеш мерафт.

Идомаи: БӮИ ГУЛХОР

ОБИ АНОРИ ДИЛРО АЗ ДИДААМ ФИШУРДАМ

Хабари реҳлати устод Бозор диламро реш кард. Бо шунидани хабари марги устод лолу музтар мондам. Гумон кардам як олами зебоӣ ботини маро тарк кард. Боварам намеояд, ки дигар ӯро намебинам, дар бораи шеъру шоирӣ бо ӯ баҳс намоям, асабонияш созам. Бори охир қабл аз сафараш ба Амрико телефонӣ суҳбат доштем. Арзи матлаб намуда, гуфтам, ки оид ба эҷодиёташ баъзе нофаҳмиҳо пайдо шудаанд, агар имкон бошад мусоҳибае анҷом диҳем. Устод гуфт, ки ҳамаи суолҳоятро навишта биёр, баъд мебинем. Бо корҳо овора шуда, дигар наздаш нарафтам ва ин мақсад амалӣ нашуд. Сад дареғ! Кӣ метавонад марсиягӯи устод Бозор шавад? Кӣ метавонад мисли ӯ бо марсияҳои ҷонгудоз мотамсароӣ кунад? Ин масъала ба таҳқиқи илмӣ ниёз дорад, аммо бешак дар адабиёти навин ҷонгудозтарин марсияҳоро ҳам устод Бозор сароидааст. ҳамин чор мисрае, ки ӯ дар сӯги ҳабибулло Файзулло навиштааст, аз замони донишҷӯйӣ дар хотирам мондааст:

Идомаи: ОБИ АНОРИ ДИЛРО АЗ ДИДААМ ФИШУРДАМ

ДАРАХТИ ДӮСТӢ БИНШОНДЕМ

Мардуми мо мақоле дорад: "Соле, ки накӯст, аз баҳораш пайдост". Воқеан ҳам, баҳори имсола барои мардуми тоҷику ӯзбек хуш омад, зеро бо қудуми мубораки он насими форами дӯстиву бародарӣ дар сарзаминҳоямон парафшон гашту оҳанги шодию сурур дар дили мардумони ҳарду кишвар танин андохт. Яқин, дарахти дӯстие, ки дар оғози баҳор аз ҷониби сарварони ҷумҳуриҳои Тоҷикистону Ӯзбекистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва муҳтарам Шавкат Мирзиёев шинонида шуд, фардо меваҳои ширин хоҳад овард.

Идомаи: ДАРАХТИ ДӮСТӢ БИНШОНДЕМ